بهاره طاهری

پدر و مادر و نحوه فرزند پروری آنان تاثیر بسیار زیادی در شکل گیری شخصیت فرزندان دارد. بنابراین بد رفتاری پدر و مادر می تواند باعث آسیب به شخصیت فرزندان می شود، این مقاله به بررسی رفتار والدین می پردازد، بنابراین این مقاله را از دست ندهید.

دسته بندی های متنوعی از شیوه های فرزند پروری ارائه شده که شیوه فرزند پروری سهل گیرانه، مقتدرانه و مستبدانه، سه سبک رایج فرزند پروری است که توسط باومریند (1971) ارائه شده اند.

این دسته بندی ها بر اساس پاسخگو بودن والدین و قانونمندی آن ها رائه شده است.

پاسخگو بودن به این معنی است که آن ها به تفاوت های بین فردی بچه ها و نیازهای رشدی متفاوت آن ها، حساس هستند.

قانونمندی هم به این معنی است که والدین محدودیت و قوانینی برای رفتار فرزندانشان ایجاد کنند و در صورت تخلف از این قوانین، با آن ها قاطعانه برخورد کنند.

سبک های فرزند پروری

این ویژگی سه سبک فرزند پروری را ایجاد نموده است:

• والدین مقتدر که دارای بالاترین سطح از پاسخگو بودن و سطوح بالایی از قانونمندی و انضباط هستند.

سبک فرزند پروری مقتدرانه، ایده آل ترین شیوه فرزند پروری است. والدین مقتدر دارای ویژگی هایی از جمله: انتظارات واضح، محدودیت منطقی و سطوح بالایی از گرمی و حمایت از نیازهای رشدی کودکان، هستند.

• والدین سهل گیر که ترکیبی از پاسخگو بودن بالا و قانونمندی پایین را به کار می برند.

این والدین روابط عاطفی بسیار شدیدی با فرزندان خود دارند و در عین حال کنترل کمی بر رفتار آن ها اعمال می کنند. این والدین اگرچه در اغلب اوقات روابط بدی با فرزندانشان ندارند، ولی نظم و قانونی هم برای فرزندانشان ایجاد نمی کنند. بنابراین می توان گفت که این والدین نقش جدی و پررنگی در تعلیم و تربیت فرزندانشان ندارند.

• والدین مستبد که دارای سطوح پایینی از پاسخگو بودن هستند و در مقابل قانونمندی بالایی را ارائه می دهند.

چنین والدینی، قوانین سخت و غیر منطقی برای رفتار فرزندان خود فراهم می کنند. آن ها انتظار دارند فرزندانشان بدون چون و چرا دستوراتشان را اجرا کنند و در صورت عدم اطاعت، تنبیه سختی برای آن ها فراهم می کنند. به طور کلی این والدین روابط ضعیفی با فرزندانشان دارند و روابط عاطفی کمی با آن ها برقرار می کنند.

سبک فرزند پروری مستبدانه

می تواند آسیب های زیادی را به فرزندان وارد کند. در واقع بیشتر مشکلات کودکان ناشی از سبک فرزند پروری ناکارآمد والدین است.

انعطاف ناپذیر بودن والدین و سفت و سخت بودن آن ها و طرد دائمی فرزندان و بی تفاوت بودن نسبت به نیازهای عاطفی و روانی آن ها می تواند منجر به مشکلات روانی مختلف در کودکان شود و سبب شود که کودکان در زندگی آینده خود با مشکلات بسیاری مواجه شوند. اینگونه والدین که به عنوان والدین سمی شناخته می شوند با ایجاد فضای سمی در خانواده، باعث صدمات بلند مدت عاطفی، روانی و ذهنی بر کودکانشان می شوند.

مشکلاتی مثل افسردگی، از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس، احساس بی ارزش بودن، تکانشی و پرخاشگری، اضطراب و استرس مداوم، افت تحصیلی و غیره از جمله پیامدهای شیوه فرزند پروری مستبدانه می باشد.

خصوصیات والدین مستبد و سمی

کنترل گری بیش از حد

والدین سمی کنترل بسیار زیادی روی فرزندانشان اعمال می کنند و تلاش می کنند که از ریز جزئیات فعالیت های او آگاه باشند، اینگونه والدین هیچ گونه آزادی عملی به فرزندانشان نمی دهند و به دلیل اینکه مبادا فرزندشان دست از پا خطا کند مدام او را تحت نظر قرار دارند، فعالیت های فرزندشان را بسیار محدود می کنند و در هر زمینه ای برای او تعیین تکلیف می کنند.

عدم ابراز محبت

کودک بیش از هر چیز به دریافت محبت کلامی و غیر کلامی از طرف پدرو مادر خود نیازمند است و اگر چنین محبتی را از والدین خود دریافت نکند به شدت احساس تنهایی و بی ارزش بودن می کند. او با خود می گوید که وقتی نزدیک ترین اشخاص من یعنی پدر و مادر، من را دوست ندارند قطعا من فرد دوست داشتنی نیستم و بسیار بی ارزشم، این کودک در برقراری ارتباط با دیگران نیز دچار مشکل می شود.

عدم همدلی و درک

والدین مستبد و سمی از توانایی درک و همدلی برقرار نیستند. آن ها معمولا نمی توانند احساسات فرزندانشان را درک کنند و همه چیز را از دریچه دیدگاه خودشان می نگرند. به همین دلیل چنین والدینی نسبت به نیازهای فرزندانشان بی تفاوت هستند و تنها نیازهای خود را در نظر می گیرند.

تکانشی بودن

والدین مستبد کنترلی روی رفتار خود ندارند، در لحظه و بدون اینکه به عواقب کار و رفتار خود فکر کنند، نسبت به رفتارهای فرزندشان واکنش نشان می دهند.

بد دهنی

چگونه صحبت کردن با فرزندان بسیار مهم است. نیاز است که پدر و مادر نسبت به کلماتی که به زبان می آورند حساس باشند و حتی در حین عصبانیت و تنبیه فرزندان مواظب باشند که به فرزندشان بی احترامی نکنند و شخصیت او را زیر سوال نبرند، اما متاسفانه والدین سمی نسبت به کلماتی که به زبان می آورند بسیار بی توجه هستند و در حین عصبانیت ممکن است کلمات رکیکی را نثار فرزندانشان کنند و شخصیت او را زیر سوال ببرند. جملاتی مثل تو خیلی بی عرضه هستی، تو یک بچه احمق هستی، تو لیاقت محبت و توجه رو نداری، از جمله جملات مورد استفاده از جانب والدین سمی است.

ایراد گیری

از آنجایی که چنین والدینی مدام فرزندان خود را کنترل می کنند و معتقد هستند که اگر لحظه ای از فرزندشان غافل شوند حتما او خرابکاری می کند طبیعتا هیچکدام از رفتارها و کارهای فرزندشان را قبول ندارند و مدام از او ایراد می گیرند. در واقع این والدین هیچگاه از فرزندشان رضایت ندارند.

مقایسه گری

چنین والدینی مدام فرزندشان را با دیگر فرزندان مقایسه می کنند و معتقد هستند که فرزند دیگران، در بسیاری از زمینه ها از فرزندشان بهتر است. این والدین با زخم زدن مداوم و مقایسه گری بیش از حد اعتماد به نفس را از کودک خود می گیرند و باعث ایجاد حس خود کم بینی در فرزندانشان می شوند.

انتظارات غیر واقعی

اینگونه والدین انتظارات غیر واقعی نسبت به فرزندان خود دارند و بدون توجه به شرایطی که برای فرزندشان محیا کرده اند انتظار دارند که کودکشان بهترین عملکرد را داشته باشد و در همه زمینه ها عالی باشد. در واقع می توان گفت که اینگونه والدین هیچگاه از فرزند خود و عملکردش راضی نیستند و مدام به او سرکوفت می زنند.

عدم آزادی بیان و ابراز احساسات

صحبت کردن در مورد نیازها و خواسته ها و بیان احساسات مثبت و منفی در حضور چنین والدینی قدغن است و نوعی گستاخی محسوب می شود. از نظر والدین مستبد پسر نباید گریه کند، دختر نباید بلند بخندد، دختر نباید عاشق شود و غیره.

اگر فرزندشان بگوید که نیاز به تنهایی دارد و یا نیاز دارد که ساعاتی را با دوستانش بگذراند، حرف گستاخانه ای زده است و به پدر و مادرش بی احترامی کرده است و همین امر باعث می شود که برخورد جدی با او شود.

دنبال کردن رویاها توسط فرزند

بسیاری از این والدین در زندگی گذشته خود ناکامی های زیادی را تجربه کرده اند و به خواسته های خود نرسیده اند به همین دلیل در زندگی فعلی شان به این دلیل که خودشان را مالک فرزندشان می دانند و معتقدند که فرزندشان باید طبق نظر و خواسته آن ها عمل کند، سعی می کنند نظرشان را به فرزندشان تحمیل کنند و شرایطی را فراهم کنند که فرزندشان آن ها را به رویایشان برساند، در بسیاری از موارد آن ها تصور می کنند که به فرزند خودشان لطف می کنند.

مثلا اگر از آن ها سوال شود که چرا فرزندت را مجبور به این کار می کنی، می گویند که من او قدر نشناس است من برایش شرایطی را فراهم کرده ام که هیچگاه خودم آن شرایط را نداشته ام و آرزویش را داشته ام، اگر من چنین شرایطی داشتم حتما فرد موفق می شدم. چنین والدی به نظر فرزندش اهمیتی نمی دهد و به دنبال رسیدن به رویاهای خودش است.

در مقابل والدینی هستند که چون در کودکی مورد آزار و اذیت والدین خود قرار گرفته اند، معتقدند که خودشان نیز باید به همین صورت با فرزندشان برخورد کنند، چون خودشان در زندگی به چیزی که می خواستند نرسیده اند، بنابراین فرزندشان نیز نباید زندگی راحتی داشته باشد، توجیه شان این است که با این کار فرزندشان محکم و قوی بار می آورند و لوس نمی شود.

تنبیه جسمی

کتک زدن و آزارگری جسمی نیز یکی از کارهای بسیار اشتباه والدین مستبد است. چنین برخوردی باعث می شود که این والدین بسیار ترسناک به نظر برسند و فرزند هیچگاه نتواند در کنار پدرو مادر خود احساس آرامش داشته باشد. اضطراب و استرس و کابوس های شبانه می تواند از جمله پیامدهای چنین رفتاری با فرزندان باشد.

با والد سمی خود چه کنم؟

اول اینکه سعی کنید دیدگاه واقع بینانه ای داشته باشید و به سرعت به والد خود برچسب سمی و مستبد بودن نزنید، گاهی اوقات والدین ذاتا بد نیستند و تنها مشکل آن ها این است که مهارت ارتباطی درست را بلد نیستند که در اینصورت با برقراری ارتباط بیشتر و صحبت کردن با آن ها و بیان خواسته ها و نیازها و یا کمک گرفتن از مشاور یا فردی که مورد اعتماد خانواده است می توان تا حدود زیادی مشکلات بین خانواده ها و فرزندان را حل کرد، گاهی نیز فرزندان رفتارهای نامناسبی دارند و همین امر باعث می شود که والدین درمانده شوند و در چگونگی رفتار با فرزندشان دچار سردرگمی شوند و همین امر سبب شود که احساس کنید که پدر و مادر رفتار نامناسبی با شما دارند در صورتی که با اندکی توجه به رفتارها، انتظارات و توقعات خود متوجه خواهید شد که شما هم در ایجاد چنین شرایطی بی تاثیر نیستید.

منبع : چگونه با والدین مستبد و سمی کنار بیاییم؟

پدر و مادر و نحوه فرزند پروری آنان تاثیر بسیار زیادی در شکل گیری شخصیت فرزندان دارد. بنابراین بد رفتاری پدر و مادر می تواند باعث آسیب به شخصیت فرزندان می شود، این مقاله به بررسی رفتار والدین می پردازد، بنابراین این مقاله را از دست ندهید.

دسته بندی های متنوعی از شیوه های فرزند پروری ارائه شده که شیوه فرزند پروری سهل گیرانه، مقتدرانه و مستبدانه، سه سبک رایج فرزند پروری است که توسط باومریند (1971) ارائه شده اند.

این دسته بندی ها بر اساس پاسخگو بودن والدین و قانونمندی آن ها رائه شده است.

پاسخگو بودن به این معنی است که آن ها به تفاوت های بین فردی بچه ها و نیازهای رشدی متفاوت آن ها، حساس هستند.

قانونمندی هم به این معنی است که والدین محدودیت و قوانینی برای رفتار فرزندانشان ایجاد کنند و در صورت تخلف از این قوانین، با آن ها قاطعانه برخورد کنند.

سبک های فرزند پروری

این ویژگی سه سبک فرزند پروری را ایجاد نموده است:

• والدین مقتدر که دارای بالاترین سطح از پاسخگو بودن و سطوح بالایی از قانونمندی و انضباط هستند.

سبک فرزند پروری مقتدرانه، ایده آل ترین شیوه فرزند پروری است. والدین مقتدر دارای ویژگی هایی از جمله: انتظارات واضح، محدودیت منطقی و سطوح بالایی از گرمی و حمایت از نیازهای رشدی کودکان، هستند.

• والدین سهل گیر که ترکیبی از پاسخگو بودن بالا و قانونمندی پایین را به کار می برند.

این والدین روابط عاطفی بسیار شدیدی با فرزندان خود دارند و در عین حال کنترل کمی بر رفتار آن ها اعمال می کنند. این والدین اگرچه در اغلب اوقات روابط بدی با فرزندانشان ندارند، ولی نظم و قانونی هم برای فرزندانشان ایجاد نمی کنند. بنابراین می توان گفت که این والدین نقش جدی و پررنگی در تعلیم و تربیت فرزندانشان ندارند.

• والدین مستبد که دارای سطوح پایینی از پاسخگو بودن هستند و در مقابل قانونمندی بالایی را ارائه می دهند.

چنین والدینی، قوانین سخت و غیر منطقی برای رفتار فرزندان خود فراهم می کنند. آن ها انتظار دارند فرزندانشان بدون چون و چرا دستوراتشان را اجرا کنند و در صورت عدم اطاعت، تنبیه سختی برای آن ها فراهم می کنند. به طور کلی این والدین روابط ضعیفی با فرزندانشان دارند و روابط عاطفی کمی با آن ها برقرار می کنند.

سبک فرزند پروری مستبدانه

می تواند آسیب های زیادی را به فرزندان وارد کند. در واقع بیشتر مشکلات کودکان ناشی از سبک فرزند پروری ناکارآمد والدین است.

انعطاف ناپذیر بودن والدین و سفت و سخت بودن آن ها و طرد دائمی فرزندان و بی تفاوت بودن نسبت به نیازهای عاطفی و روانی آن ها می تواند منجر به مشکلات روانی مختلف در کودکان شود و سبب شود که کودکان در زندگی آینده خود با مشکلات بسیاری مواجه شوند. اینگونه والدین که به عنوان والدین سمی شناخته می شوند با ایجاد فضای سمی در خانواده، باعث صدمات بلند مدت عاطفی، روانی و ذهنی بر کودکانشان می شوند.

مشکلاتی مثل افسردگی، از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس، احساس بی ارزش بودن، تکانشی و پرخاشگری، اضطراب و استرس مداوم، افت تحصیلی و غیره از جمله پیامدهای شیوه فرزند پروری مستبدانه می باشد.

خصوصیات والدین مستبد و سمی

کنترل گری بیش از حد

والدین سمی کنترل بسیار زیادی روی فرزندانشان اعمال می کنند و تلاش می کنند که از ریز جزئیات فعالیت های او آگاه باشند، اینگونه والدین هیچ گونه آزادی عملی به فرزندانشان نمی دهند و به دلیل اینکه مبادا فرزندشان دست از پا خطا کند مدام او را تحت نظر قرار دارند، فعالیت های فرزندشان را بسیار محدود می کنند و در هر زمینه ای برای او تعیین تکلیف می کنند.

عدم ابراز محبت

کودک بیش از هر چیز به دریافت محبت کلامی و غیر کلامی از طرف پدرو مادر خود نیازمند است و اگر چنین محبتی را از والدین خود دریافت نکند به شدت احساس تنهایی و بی ارزش بودن می کند. او با خود می گوید که وقتی نزدیک ترین اشخاص من یعنی پدر و مادر، من را دوست ندارند قطعا من فرد دوست داشتنی نیستم و بسیار بی ارزشم، این کودک در برقراری ارتباط با دیگران نیز دچار مشکل می شود.

عدم همدلی و درک

والدین مستبد و سمی از توانایی درک و همدلی برقرار نیستند. آن ها معمولا نمی توانند احساسات فرزندانشان را درک کنند و همه چیز را از دریچه دیدگاه خودشان می نگرند. به همین دلیل چنین والدینی نسبت به نیازهای فرزندانشان بی تفاوت هستند و تنها نیازهای خود را در نظر می گیرند.

تکانشی بودن

والدین مستبد کنترلی روی رفتار خود ندارند، در لحظه و بدون اینکه به عواقب کار و رفتار خود فکر کنند، نسبت به رفتارهای فرزندشان واکنش نشان می دهند.

بد دهنی

چگونه صحبت کردن با فرزندان بسیار مهم است. نیاز است که پدر و مادر نسبت به کلماتی که به زبان می آورند حساس باشند و حتی در حین عصبانیت و تنبیه فرزندان مواظب باشند که به فرزندشان بی احترامی نکنند و شخصیت او را زیر سوال نبرند، اما متاسفانه والدین سمی نسبت به کلماتی که به زبان می آورند بسیار بی توجه هستند و در حین عصبانیت ممکن است کلمات رکیکی را نثار فرزندانشان کنند و شخصیت او را زیر سوال ببرند. جملاتی مثل تو خیلی بی عرضه هستی، تو یک بچه احمق هستی، تو لیاقت محبت و توجه رو نداری، از جمله جملات مورد استفاده از جانب والدین سمی است.

ایراد گیری

از آنجایی که چنین والدینی مدام فرزندان خود را کنترل می کنند و معتقد هستند که اگر لحظه ای از فرزندشان غافل شوند حتما او خرابکاری می کند طبیعتا هیچکدام از رفتارها و کارهای فرزندشان را قبول ندارند و مدام از او ایراد می گیرند. در واقع این والدین هیچگاه از فرزندشان رضایت ندارند.

مقایسه گری

چنین والدینی مدام فرزندشان را با دیگر فرزندان مقایسه می کنند و معتقد هستند که فرزند دیگران، در بسیاری از زمینه ها از فرزندشان بهتر است. این والدین با زخم زدن مداوم و مقایسه گری بیش از حد اعتماد به نفس را از کودک خود می گیرند و باعث ایجاد حس خود کم بینی در فرزندانشان می شوند.

انتظارات غیر واقعی

اینگونه والدین انتظارات غیر واقعی نسبت به فرزندان خود دارند و بدون توجه به شرایطی که برای فرزندشان محیا کرده اند انتظار دارند که کودکشان بهترین عملکرد را داشته باشد و در همه زمینه ها عالی باشد. در واقع می توان گفت که اینگونه والدین هیچگاه از فرزند خود و عملکردش راضی نیستند و مدام به او سرکوفت می زنند.

عدم آزادی بیان و ابراز احساسات

صحبت کردن در مورد نیازها و خواسته ها و بیان احساسات مثبت و منفی در حضور چنین والدینی قدغن است و نوعی گستاخی محسوب می شود. از نظر والدین مستبد پسر نباید گریه کند، دختر نباید بلند بخندد، دختر نباید عاشق شود و غیره.

اگر فرزندشان بگوید که نیاز به تنهایی دارد و یا نیاز دارد که ساعاتی را با دوستانش بگذراند، حرف گستاخانه ای زده است و به پدر و مادرش بی احترامی کرده است و همین امر باعث می شود که برخورد جدی با او شود.

دنبال کردن رویاها توسط فرزند

بسیاری از این والدین در زندگی گذشته خود ناکامی های زیادی را تجربه کرده اند و به خواسته های خود نرسیده اند به همین دلیل در زندگی فعلی شان به این دلیل که خودشان را مالک فرزندشان می دانند و معتقدند که فرزندشان باید طبق نظر و خواسته آن ها عمل کند، سعی می کنند نظرشان را به فرزندشان تحمیل کنند و شرایطی را فراهم کنند که فرزندشان آن ها را به رویایشان برساند، در بسیاری از موارد آن ها تصور می کنند که به فرزند خودشان لطف می کنند.

مثلا اگر از آن ها سوال شود که چرا فرزندت را مجبور به این کار می کنی، می گویند که من او قدر نشناس است من برایش شرایطی را فراهم کرده ام که هیچگاه خودم آن شرایط را نداشته ام و آرزویش را داشته ام، اگر من چنین شرایطی داشتم حتما فرد موفق می شدم. چنین والدی به نظر فرزندش اهمیتی نمی دهد و به دنبال رسیدن به رویاهای خودش است.

در مقابل والدینی هستند که چون در کودکی مورد آزار و اذیت والدین خود قرار گرفته اند، معتقدند که خودشان نیز باید به همین صورت با فرزندشان برخورد کنند، چون خودشان در زندگی به چیزی که می خواستند نرسیده اند، بنابراین فرزندشان نیز نباید زندگی راحتی داشته باشد، توجیه شان این است که با این کار فرزندشان محکم و قوی بار می آورند و لوس نمی شود.

تنبیه جسمی

کتک زدن و آزارگری جسمی نیز یکی از کارهای بسیار اشتباه والدین مستبد است. چنین برخوردی باعث می شود که این والدین بسیار ترسناک به نظر برسند و فرزند هیچگاه نتواند در کنار پدرو مادر خود احساس آرامش داشته باشد. اضطراب و استرس و کابوس های شبانه می تواند از جمله پیامدهای چنین رفتاری با فرزندان باشد.

با والد سمی خود چه کنم؟

اول اینکه سعی کنید دیدگاه واقع بینانه ای داشته باشید و به سرعت به والد خود برچسب سمی و مستبد بودن نزنید، گاهی اوقات والدین ذاتا بد نیستند و تنها مشکل آن ها این است که مهارت ارتباطی درست را بلد نیستند که در اینصورت با برقراری ارتباط بیشتر و صحبت کردن با آن ها و بیان خواسته ها و نیازها و یا کمک گرفتن از مشاور یا فردی که مورد اعتماد خانواده است می توان تا حدود زیادی مشکلات بین خانواده ها و فرزندان را حل کرد، گاهی نیز فرزندان رفتارهای نامناسبی دارند و همین امر باعث می شود که والدین درمانده شوند و در چگونگی رفتار با فرزندشان دچار سردرگمی شوند و همین امر سبب شود که احساس کنید که پدر و مادر رفتار نامناسبی با شما دارند در صورتی که با اندکی توجه به رفتارها، انتظارات و توقعات خود متوجه خواهید شد که شما هم در ایجاد چنین شرایطی بی تاثیر نیستید.

منبع : چگونه با والدین مستبد و سمی کنار بیاییم؟